تهیه و تنظیم: دکتر امین پاداش، مربی HSEQ، رئیس انجمن علمی مدیریت و مهندسی بهداشت، ایمنی و محیط زیست ایران (HSEME)
ESG چیست؟ تعریف و مفهوم کلی
ESG مخفف سه کلمه Environmental (محیطزیستی)، Social (اجتماعی)، و Corporate Governance (حاکمیت شرکتی) است. این مفهوم به مجموعه‌ای از معیارها و اصول اشاره دارد که عملکرد سازمان‌ها را در زمینه پایداری، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و شفافیت مدیریتی ارزیابی می‌کند. ESG به شرکت‌ها کمک می‌کند تا تأثیرات زیست‌محیطی، اثرات اجتماعی و ساختارهای مدیریتی خود را بهبود ببخشند و در مسیر توسعه پایدار حرکت کنند.
این معیارها شامل موضوعات متنوعی می‌شوند؛ از جمله کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، ارتقای تنوع و شمول در محیط کار، شفافیت در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی، و مقابله با فساد. به‌طور خلاصه، ESG ابزاری است که به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا عملکرد خود را از منظر مسئولیت‌پذیری اجتماعی و محیط زیستی مدیریت و ارزیابی کنند.
تاریخچه شکل‌گیری ESG و روند تکاملی آن
ایده ESG در دهه 1990 شکل گرفت و به مرور زمان به یکی از عناصر کلیدی در تحلیل‌های مالی و سرمایه‌گذاری تبدیل شد. برخی از نقاط عطف مهم در تاریخچه ESG عبارتند از:
- در سال 1987: گزارش Brundtland از سوی سازمان ملل مفهوم توسعه پایدار را معرفی کرد و بر لزوم هم‌راستایی رشد اقتصادی با حفاظت از محیط زیست تأکید داشت.
- در سال 2004: سازمان ملل با انتشار گزارش "Who Cares Wins" مفهوم ESG را به‌عنوان ابزاری برای تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری پیشنهاد کرد و اهمیت معیارهای غیرمالی را در ارزیابی عملکرد شرکت‌ها برجسته ساخت.
- در سال 2006: راه‌اندازی اصول سرمایه‌گذاری مسئولانه (PRI) توسط سازمان ملل، که به سرمایه‌گذاران چارچوبی برای در نظر گرفتن ESG در تصمیم‌گیری‌های مالی ارائه کرد.
- در سال 2015: توافق پاریس و اهداف توسعه پایدار (SDGs) بر اهمیت ESG در دستیابی به اهداف جهانی توسعه تأکید کردند.
- از سال 2020 به بعد: بحران‌های جهانی مانند تغییرات اقلیمی، نابرابری اجتماعی و همه‌گیری COVID-19، توجه بیشتری به ESG جلب کردند. شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران بیشتری ESG را در اولویت‌های خود قرار دادند.
این روند نشان می‌دهد که ESG از یک مفهوم نظری به یک معیار عملیاتی مهم برای کسب‌وکارها تبدیل شده است و نقش کلیدی در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری، ارزیابی ریسک و توسعه پایدار ایفا می‌کند.
دلایل اهمیت ESG در دنیای کسب‌وکار امروز
- تغییر انتظارات جامعه: مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران امروزه از شرکت‌ها انتظار دارند که فراتر از کسب سود، مسئولیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی خود را نیز بپذیرند. این تغییر انتظارات باعث شده که سازمان‌ها برای حفظ شهرت و اعتماد جامعه، به معیارهای ESG توجه کنند.
- مدیریت ریسک: ESG به شرکت‌ها کمک می‌کند تا ریسک‌های مربوط به تغییرات اقلیمی (مانند افزایش دمای زمین)، مسائل حقوق بشری (مانند اعتراضات کارگری) و شفافیت مدیریتی (مانند فساد و سوءاستفاده مالی) را کاهش دهند.
- جذب سرمایه‌گذاری : بسیاری از سرمایه‌گذاران، به‌ویژه صندوق‌های سرمایه‌گذاری پایدار و نهادهای مالی بزرگ، معیارهای ESG را در تصمیم‌گیری‌های خود لحاظ می‌کنند. سرمایه‌گذاران معتقدند که شرکت‌هایی با عملکرد قوی در ESG، ریسک‌های کمتری داشته و بازدهی پایدارتری ارائه می‌دهند.
- تقویت برند و شهرت: شرکت‌هایی که عملکرد ESG قوی دارند، از تصویر عمومی مثبت‌تری برخوردار بوده و اعتماد بیشتری از سوی مشتریان، سرمایه‌گذاران و شرکای تجاری کسب می‌کنند. به‌عنوان مثال، مصرف‌کنندگان بیشتر به برندهایی که به کاهش ضایعات یا حمایت از جوامع محلی متعهد هستند، وفادار می‌مانند.
- هم‌راستایی با قوانین و مقررات: قوانین و استانداردهای بین‌المللی جدید، شرکت‌ها را ملزم به رعایت معیارهای پایداری می‌کنند. شرکت‌هایی که پیش‌دستانه به ESG توجه می‌کنند، تطبیق آسان‌تری با این مقررات خواهند داشت و از جریمه‌های احتمالی دوری می‌کنند.
مزایای پیاده‌سازی ESG برای شرکت‌ها
- بهبود عملکرد مالی: تحقیقات نشان داده‌اند که شرکت‌هایی با عملکرد قوی در ESG، در بلندمدت سودآوری بالاتری دارند و ارزش سهام آن‌ها افزایش می‌یابد. این امر به دلیل جذب سرمایه‌گذاری بیشتر و مدیریت بهتر ریسک‌هاست.
- جذب و حفظ استعدادها: فرهنگ سازمانی مبتنی بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی و زیست‌محیطی، کارمندان بااستعداد را جذب کرده و انگیزه آن‌ها را برای ماندن در شرکت افزایش می‌دهد.
- دسترسی به منابع مالی پایدار: شرکت‌هایی که ESG را رعایت می‌کنند، بیشتر مورد توجه سرمایه‌گذاران پایدار و صندوق‌های تأمین مالی سبز قرار می‌گیرند.
- نوآوری و مزیت رقابتی: توجه به مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی، شرکت‌ها را به سمت نوآوری در محصولات و خدمات سوق می‌دهد که می‌تواند مزیت رقابتی بلندمدتی برای آن‌ها ایجاد کند.
- کاهش هزینه‌ها: استفاده بهینه از منابع و کاهش مصرف انرژی و مواد اولیه می‌تواند هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهد. به‌عنوان مثال، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سبز باعث کاهش هزینه انرژی در بلندمدت می‌شود.
نتیجه‌گیری
ESG تنها یک معیار برای ارزیابی عملکرد نیست، بلکه ابزاری استراتژیک برای رشد پایدار، ایجاد اعتماد و مدیریت ریسک‌ها است. شرکت‌هایی که ESG را در اولویت قرار می‌دهند، نه‌تنها آینده‌ای پایدارتر برای جامعه می‌سازند، بلکه در مسیر موفقیت بلندمدت خود نیز گام برمی‌دارند. با توجه به روندهای جهانی و تغییر انتظارات مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران، پیاده‌سازی ESG دیگر یک انتخاب نیست؛ بلکه یک ضرورت است. شرکت‌هایی که زودتر به این مسیر می‌پیوندند، از مزیت رقابتی و پایداری بیشتری برخوردار خواهند بود.