اقتصاد چرخشی و سلامت، ایمنی و محیط زیست (HSE): رویکردی کاربردی و تحلیلی

اقتصاد چرخشی (CE) نشان دهنده یک مدل دگرگون کننده با هدف به حداقل رساندن ضایعات و به حداکثر رساندن بهره وری منابع است. بر خلاف اقتصاد خطی سنتی، که از الگوی «بگیر، بساز، بنداز دور» پیروی می‌کند، اقتصاد چرخشی رویکردی احیاکننده را ترویج می‌کند که پایداری را در اولویت قرار می‌دهد. ادغام ملاحظات بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE) در این چارچوب برای اطمینان از اینکه تغییر به چرخش ایمنی کارگران یا یکپارچگی محیطی را به خطر نمی اندازد، حیاتی است.

مدیریت HSE (بهداشت، ایمنی و محیط زیست) در سازمان ها چیست؟

تهیه و تدوین: دکتر امین پاداش، رئیس انجمن علمی مدیریت و مهندسی بهداشت، ایمنی و محیط زیست ایران (HSEME)

مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE) به رویکرد سیستماتیک سازمان ها برای تضمین سلامت و ایمنی کارکنان خود و در عین حال به حداقل رساندن اثرات زیست محیطی آنها اشاره دارد. این شامل سیاست‌ها، رویه‌ها و شیوه‌هایی است که برای مدیریت مؤثر خطرات مربوط به سلامت، ایمنی و محیط زیست طراحی شده‌اند. مدیریت HSE تنها به دنبال رعایت قوانین و مقررات نیست. همچنین در مورد پرورش فرهنگ ایمنی، بهبود کارایی عملیاتی و افزایش شهرت سازمانی است.

اهمیت پیاده سازی سیستم HSE

تهیه و تنظیم: دکتر امین پاداش، رئیس انجمن علمی مدیریت و مهندسی بهداشت، ایمنی و محیط زیست ایران (HSEME)

پیاده سازی سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE) برای سازمان ها در صنایع مختلف بسیار مهم است. این نه تنها انطباق با الزامات قانونی را تضمین می کند، بلکه فرهنگ ایمنی و پایداری را نیز تقویت می کند و در نهایت باعث تعالی عملیاتی می شود. یک سیستم HSE موثر خطرات را به حداقل می رساند، بهره وری را افزایش می دهد و از رفاه کارکنان و محیط زیست محافظت می کند. در زیر، اهمیت پیاده‌سازی سیستم HSE را از طریق مثال‌های عملی و توضیحات گسترده بررسی می‌کنیم.

1. انطباق قانونی و مدیریت ریسک

اهمیت: یکی از دلایل اولیه پیاده سازی سیستم HSE، رعایت مقررات محلی، ملی و بین المللی است. عدم رعایت می تواند منجر به عواقب قانونی شدید، از جمله جریمه، مجازات، و حتی تعطیلی کسب و کار شود.

مثال: در صنعت ساخت و ساز، شرکت ها ملزم به رعایت مقررات اداره ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) در ایالات متحده هستند. به عنوان مثال، یک شرکت ساختمانی که اقدامات مناسب حفاظت از سقوط را اجرا نمی کند، ممکن است پس از یک حادثه با جریمه ها و مسئولیت های قانونی قابل توجهی روبرو شود.

توضیحات گسترده: رعایت مقررات از سازمان ها در برابر عواقب قانونی محافظت می کند و فرهنگ مسئولیت را تقویت می کند. با اجرای یک سیستم مدیریت HSE، شرکت ها می توانند به طور فعال خطرات را شناسایی و کاهش دهند و اطمینان حاصل کنند که استانداردهای نظارتی را رعایت می کنند. به عنوان مثال، ممیزی منظم ایمنی و ارزیابی ریسک به شناسایی خطرات بالقوه کمک می کند و سازمان ها را قادر می سازد تا اقدامات اصلاحی را قبل از وقوع حوادث اجرا کنند. این رویکرد پیشگیرانه نه تنها احتمال وقوع حوادث را کاهش می دهد، بلکه با تنظیم کننده ها و ذینفعان اعتماد ایجاد می کند و تعهد به سلامت و ایمنی را نشان می دهد.

بهترین رویکردها برای سیستم مدیریت HSE چیست؟

تهیه و تنظیم: دکتر امین پاداش، رئیس انجمن علمی مدیریت و مهندسی بهداشت، ایمنی و محیط زیست ایران (HSEME)

اجرای بهترین شیوه ها برای سلامت، ایمنی و محیط زیست (HSE) برای ایجاد یک محل کار ایمن و ترویج فرهنگ ایمنی بسیار مهم است. این شیوه ها به به حداقل رساندن ریسک ها و افزایش عملکرد سازمانی، روحیه کارکنان و ادراک عمومی کمک می کند. در زیر برخی از بهترین شیوه های HSE آورده شده است که با مثال ها و توضیحات گسترده نشان داده شده است تا اهمیت و اثربخشی آنها را نشان دهد.

1.  ارزیابی جامع ریسک

بهترین روش: انجام ارزیابی های منظم و کامل ریسک در شناسایی خطرات احتمالی و ارزیابی ریسک های مرتبط در محل کار اساسی است.

مثال: یک شرکت ممکن است قبل از شروع یک پروژه جدید، یک ارزیابی ریسک در صنعت ساخت و ساز انجام دهد. این شامل شناسایی خطراتی مانند کار در ارتفاعات، ماشین آلات سنگین یا قرار گرفتن در معرض احتمالی با مواد مضر است. ارزیابی شامل ارزیابی احتمال این خطرات و تأثیر بالقوه آنها بر کارگران می شود.

یک فرآیند ارزیابی دقیق ریسک اغلب شامل بازرسی سایت، بازخورد کارکنان و تجزیه و تحلیل داده های تاریخی است. این اطلاعات به تدوین اقدامات کنترلی خاص، مانند استفاده از مهارهای ایمنی برای کارگران در ارتفاعات، ایجاد موانع در اطراف ماشین‌آلات، یا اجرای پروتکل‌های ایمنی سختگیرانه در هنگام کار با مواد خطرناک کمک می‌کند. به روز رسانی منظم ارزیابی نیز با تکامل پروژه ها یا ظهور خطرات جدید ضروری است.

آشنایی با مفهوم سیستم مدیریت HSEQ

تهیه و تنظیم: دکتر امین پاداش، رئیس انجمن علمی مدیریت و مهندسی بهداشت، ایمنی و محیط زیست ایران (HSEME)

سیستم مدیریت HSEQ یک رویکرد یکپارچه است که مدیریت سلامت، ایمنی، محیط زیست و کیفیت سازمان را ترکیب می کند. این سیستم تضمین می‌کند که سازمان الزامات نظارتی را برآورده می‌کند، کارایی عملیاتی را افزایش می‌دهد و فرهنگ سلامت، ایمنی، حفاظت از محیط زیست و بهبود تضمین کیفیت مستمر را ترویج می‌کند. با ادغام این چهار جنبه حیاتی، سازمان ها می توانند چارچوبی جامع ایجاد کنند که به ارتباط متقابل ایمنی، نظارت محیطی و کنترل کیفیت می پردازد.

اجزای سیستم مدیریت HSEQ

1. مدیریت ایمنی و بهداشت: این جزء کارکنان را از خطرات محیط کار محافظت می کند. این شامل ارزیابی ریسک، آموزش ایمنی، گزارش حادثه و ایجاد پروتکل های ایمنی است.
2. مدیریت محیطی: این جنبه به اثرات زیست محیطی سازمان می پردازد. این شامل مدیریت پسماند، حفاظت از منابع، کنترل آلودگی و انطباق با مقررات زیست محیطی است.
3. مدیریت کیفیت: مدیریت کیفیت تضمین می کند که محصولات و خدمات انتظارات مشتری را برآورده می کنند یا از آنها فراتر می روند. این شامل برنامه ریزی کیفیت، تضمین کیفیت و فرآیندهای کنترل کیفیت است.
4. یکپارچه سازی و بهبود مستمر: یک سیستم مدیریت HSEQ موثر یکپارچه سازی شیوه های بهداشت، ایمنی، محیط زیست و کیفیت را ارتقا می دهد و بهبود مستمر را از طریق تجزیه و تحلیل داده ها، بازخوردها و مشارکت کارکنان تسهیل می کند.

رویکرد HSE و HSEQ  در عملیات نفت و گاز و FPSO

تدوین و تنظیم: دکتر امین پاداش، رئیس انجمن علمی مدیریت و مهندسی بهداشت، ایمنی و محیط زیست ایران (HSEME)

اصطلاحات HSE و HSEQ اغلب در صنایعی مانند نفت و گاز، به ویژه در عملیات حفاری و FPSO (Floating Production Storage and Offloading)  [ذخیره سازی و بارگیری تولید شناور] استفاده می شود. در حالی که آنها شباهت هایی در تمرکز خود بر ایمنی و مدیریت ریسک دارند، تفاوت های ظریف اما مهمی بین آنها وجود دارد، به ویژه در حوزه و کاربرد. بیایید با استفاده از مثال عملیات حفاری و FPSO آن را با جزئیات تجزیه کنیم:

HSE (بهداشت، ایمنی و محیط زیست)

HSE  به چارچوبی کلی اشاره دارد که بر تضمین سلامت، ایمنی و حفاظت از محیط زیست کارکنان، پیمانکاران و محیطی که عملیات در آن انجام می شود، تمرکز دارد. این یک مفهوم گسترده تر و اساسی است که انطباق با قوانین، مقررات و استانداردهای صنعت مربوط به سلامت، ایمنی و محیط زیست را تضمین می کند. اصول اصلی HSE عبارتند از:

• سلامت: اطمینان از کار کارکنان در محیطی سالم که خطرات بیماری یا آسیب را به حداقل می رساند. در عملیات حفاری و FPSO، این ممکن است شامل اطمینان از در دسترس بودن پشتیبانی پزشکی در محل و مدیریت قرار گرفتن در معرض احتمالی با مواد شیمیایی مضر یا شرایط کاری (مانند سر و صدا، گرما) باشد.
• ایمنی: کاهش خطرات حوادث، حوادث و صدمات در محل کار. به عنوان مثال، پروتکل های ایمنی در عملیات حفاری شامل رویه هایی برای مقابله با فوران، خرابی تجهیزات یا آتش سوزی است. در عملیات FPSO، اقدامات ایمنی می تواند شامل طرح های تخلیه اضطراری، سیستم های اطفاء حریق و تمرین های ایمنی باشد.
• محیط زیست: جلوگیری یا به حداقل رساندن آسیب به محیط زیست. به عنوان مثال، حفاری می تواند شامل جلوگیری از نشت نفت، مدیریت مایعات زباله، یا کاهش انتشار گازهای گلخانه ای باشد. برای FPSO ها، اطمینان حاصل می شود که تخلیه به دریا، مانند آب تولید شده یا بالاست، بر اساس مقررات زیست محیطی مدیریت می شود.

در عملیات حفاری و FPSO، HSE  بر کاهش خطرات عملیاتی و اطمینان از اقدامات ایمن برای محافظت از جان انسان ها و به حداقل رساندن اثرات زیست محیطی تمرکز دارد. اقدامات خاص شامل استفاده از تجهیزات حفاظت فردی(PPE)، جابجایی ایمن با مواد خطرناک و آموزش منظم در مورد واکنش اضطراری است.

تضمین کیفیت (QA) و کنترل کیفیت (QC) در صنعت نفت و حفاری

تهیه و تنظیم: دکتر امین پاداش، رئیس انجمن علمی مدیریت و مهندسی بهداشت، ایمنی و محیط زیست ایران (HSEME)

تضمین کیفیت (QA) به فرآیند سیستماتیک حصول اطمینان از اینکه محصولات یا خدمات از طریق فعالیت های برنامه ریزی شده و سازماندهی شده مطابق با الزامات و استانداردهای خاص هستند، اشاره دارد. هدف اصلی QA جلوگیری از نقص در محصول یا خدمات با تمرکز بر بهبود و اصلاح فرآیندهایی است که آنها را تولید می کنند. این یک رویکرد پیشگیرانه است که بر پیشگیری از مشکلات تمرکز دارد و اطمینان حاصل می کند که همه چیز برای مطابقت با استانداردهای کیفیت مطلوب طراحی، اجرا و نگهداری می شود.

در زمینه صنایعی مانند نفت و حفاری، QA شامل تمامی رویه‌ها، ممیزی‌ها، ارزیابی‌ها و برنامه‌های آموزشی با هدف اطمینان از انطباق عملیات با استانداردهای ایمنی، زیست محیطی و کیفیت است. QA همچنین تضمین می‌کند که تمام سیستم‌ها، تجهیزات و فرآیندهای مورد استفاده در حین اکتشاف، حفاری و تولید می‌توانند به طور مداوم الزامات نظارتی و عملیاتی را برآورده کنند.

تفاوت های اصلی بین تضمین کیفیت (QA) و کنترل کیفیت (QC)

در حالی که تضمین کیفیت و کنترل کیفیت ارتباط نزدیکی با هم دارند، مفاهیم متمایز هستند و درک تفاوت بین آنها بسیار مهم است.

مفهوم عملیات همزمان (SIMOPS)

تهیه و تنظیم: دکتر امین پاداش، رئیس انجمن علمی مدیریت و مهندسی بهداشت، ایمنی و محیط زیست ایران (HSEME)

عملیات همزمان (SIMOPS) به اجرای چندین فعالیت یا عملیات در یک مکان یا در نزدیکی نزدیک اشاره دارد که معمولاً شامل تیم ها، سیستم ها یا تجهیزات مختلف می شود. اگر به درستی مدیریت نشود، SIMOPS می تواند منجر به درگیری بالقوه یا خطرات ایمنی شود. در صنایعی مانند نفت و گاز، معدن و ساخت و ساز، SIMOPS یک چالش رایج به دلیل ماهیت کار است، که اغلب نیاز به انواع مختلف عملیات به صورت موازی یا به ترتیب نزدیک دارد.

در حالی که این عملیات ممکن است برای کارایی لازم باشد، اما باید برای اطمینان از ایمنی، به حداقل رساندن خطر و محافظت از افراد، محیط زیست و دارایی ها هماهنگ شوند.

اهداف SIMOPS

اهداف اصلی SIMOPS عبارتند از:

1. کاهش خطر: شناسایی و کاهش خطر تصادفات، جراحات یا آسیب های زیست محیطی ناشی از عملیات متضاد.
2. کارایی عملیاتی: برای اطمینان از اینکه چندین عملیات را می توان به طور همزمان بدون تأخیر یا توقف غیر ضروری انجام داد.
3. تضمین ایمنی: برای اطمینان از ایمنی کارگران و دارایی ها در طول وظایف همزمان، به ویژه زمانی که فعالیت ها ممکن است با یکدیگر تداخل داشته باشند.
4. تطابق با مقررات: برای اطمینان از رعایت مقررات ایمنی، استانداردهای صنعت و الزامات قانونی در هنگام انجام چندین عملیات.

معرفی ESG (Environmental, Social, and Corporate Governance ) و اهمیت آن (قسمت اول)

ESG چیست؟ تعریف و مفهوم کلی

ESG مخفف سه کلمه Environmental (محیطزیستی)، Social  (اجتماعی)، و Corporate Governance (حاکمیت شرکتی) است. این مفهوم به مجموعه‌ای از معیارها و اصول اشاره دارد که عملکرد سازمان‌ها را در زمینه پایداری، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و شفافیت مدیریتی ارزیابی می‌کند. ESG  به شرکت‌ها کمک می‌کند تا تأثیرات زیست‌محیطی، اثرات اجتماعی و ساختارهای مدیریتی خود را بهبود ببخشند و در مسیر توسعه پایدار حرکت کنند.

این معیارها شامل موضوعات متنوعی می‌شوند؛ از جمله کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، ارتقای تنوع و شمول در محیط کار، شفافیت در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی، و مقابله با فساد. به‌طور خلاصه، ESG  ابزاری است که به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا عملکرد خود را از منظر مسئولیت‌پذیری اجتماعی و محیط زیستی مدیریت و ارزیابی کنند.